YEREL YÖNETÝMLERDE SPOR KULÜPLERÝNÝN ÝÞLEVÝ

Prof.Dr.Füsun Öztürk KUTER

Uludað Üniversitesi

Eskiþehir SKB Toplantýsý.27-28 Nisan.2006

 

Sporun , fizyolojik, toplumsal , eðitim , boþ zamanlarý deðerlendirme , ekonomi , kültür ve yarýþma boyutlarý ele alýnarak çok faklý tanýmlarý yapýlabilir.

Gezgin ve Ammana göre spor “ Birbirini dýþlayan , birbirine tamamen ters düþen tanýmlarý olsa da , çok çeþitli amaç ve araçlarla yapýlan , önceden belirlenmiþ ve benimsenmiþ kurallara farký derecelerde de olsa uymayý gerektiren , performansý arttýrýcý bedensel aktivitelerdir ”  ( 1)

Spor bir yaþam bicimidir.Bu yaþam biçimini tamamlayan , etkileyen ve sahip olduðu güçlerin bireylerde özelleþen bir bütünlüðü olan sporun insan yaþamýna yön vermesinin bir anlamý vardýr.

Fakat unutmamak gerekir ki spor , yaþamýn tümü deðildir. Spor saðlýktýr , fakat saðlýða giden tek yol deðildir. Ama bunun yanýnda  da sporun  saðlýða olan katkýlarý bilimsel             verilerle kanýtlanmýþtýr (2 ). 

Spor yapanlarýn daha saðlýklý , daha hareketli ve daha bilinçli olduðu bilindiðine göre sporun yaygýnlaþtýrýlmasý genel toplum saðlýðýnýn dolayýsý ile genel nüfusun içersinde saðlýklý insan sayýsýnýn artmasýný saðlayacaktýr.

            Düzenli spor yapmak ; ister üst seviyede yarýþmak , ister parkta yürümek olsun , birey ve toplumu biraya getirme , daha iyi yaþam kalitesi oluþturma ve saðlýklý olunmasý açýsýndan yararlýdýr.

Bu nedenle 1975ten itibaren UNESCO , spor konusunda aktif  rol oynamaya baþladý.Bundan dolayý 1980de  “ Bütün Dünya Ýçin Spor  Programý ”  adlý bir rapor hazýrlandý.

Bu raporun amacý , insanlarýn ilgisini spora çekmek suretiyle hayat seviyesini , sosyal faaliyetlerinin kalitesini yükseltmek ve suç iþlemek gibi olumsuz eylemlerden uzaklaþmaktýr. (3 )

Spor , Modern kültürünün gerekli , önemli bir bölümüdür ve eðitimde önemli bir görevi vardýr. (4).

            Spor , toplum yaþamýna çok deðiþik yollardan girerek , bireyleri doðrudan ya da dolaylý olarak kendisine baðýmlý kýlmýþ ve her  zaman toplumun ilgisini canlý tutmayý baþarmýþ bir sosyal olgudur.Bu olgu toplum yaþamýnda belirli görevler üstlenmektedir. (2 )

            Toplumun vazgeçilmez zevklerini , ihtiyaçlarýný karþýlayarak kendisine baðlayan bu olgu , günümüzün dünyasýnda büyük bir toplumsal kurum olduðunu kabul ettirerek  , toplumu çok  yakýndan ilgilendiren belli davranýþlar, düþünceler, inançlar ve simgeler geliþtirmiþtir. Her toplumsal kurum gibi, diðer toplumsal kurumlarla iliþki halindedir ve o toplumun hukukundan , siyasetinden , ekonomisinden , demografik,  kültürel , coðrafi yapýsýndan ve çevresinden ayrý düþünülemez.(2)

Ülkemizde 1982 Anayasasýnýn 59.Maddesinde  “ Devlet her yaþtaki Türk vatandaþýnýn beden ve ruh saðlýðýný geliþtirecek tedbirleri alýr , sporun kitlelere yayýlmasýný teþvik eder ” ifadesi bulunmaktadýr.

            Uzun yýllar bazý federasyonlar ve gönüllü kuruluþlarýn gayretleriyle organize edilen, herkes için spor faaliyetleri  , haziran 1990 tarihinden itibaren  Herkes Ýçin Spor Federasyonunun kurulmasýyla düzenli ve sürekli hale getirilmeye çalýþýlmýþtýr.

Herkes Ýçin Spor Federasyonunun kuruluþ , görev , yetki ve sorumluluk yönergesinde belirtildiði gibi amaçlarýný gerçekleþtirmek için yapacaðý bütün etkinliklerde , ilgili federasyonlar , mülki amirlikler , sivil toplum örgütleri ve yerel yönetimlerle iþbirliðine girmektedir.

Baþlangýçta hareket ve eðlenme aracý olma niteliðinden günümüzde son derece farklý ve kapsamlý bir içerik kazanan spor olgusunun anlamýndaki temel dönüþüm karakteristiklerinin kapsamýný  ve sýnýrlarýný sürekli deðiþtiren ve sporun tasnifinde yeni arayýþlara yol açan önüþümler Verhaegene dayanarak  þu þekilde belirtilmiþtir. (1 )

1-         Spor önceden yalnýzca belirli bir sosyal kesimin boþ zaman deðerlendirme aracý  iken , günümüzde büyük bir toplumsal güç olmuþtur. Batý toplumlarýnda uzun yýllar “ Spor herkesin olmak istiyor ” sloganý bu anlamdadýr.

2-         Önceleri organize olmadan bir boþ zaman faaliyeti olarak algýlanan sporun, günümüzde çok büyük organizasyonlarla önümüze çýktýðý ve büyük bir toplumsal güç ve kurum olduðunu görebilmekteyiz.

3-   Spor artýk kesinlikle boþ zaman faaliyeti deðildir , tam gün çalýþmayý gerektirir ve mesleki bir süreçtir.

4-   Meslekleþmeyle beraber , iþin içersine ekonomi girmiþtir. Kendi baðýmsýz ekonomik gücünü kuran ve maddi geliri yüksek olan endüstriyelleþmiþ bir toplumsal kurumdur.

Sonuç olarak spor hangi biçim ve amacýyla yapýlýrsa yapýlsýn etkili bir araç ve hacmi milyar dolarla ifade edilen bir endüstri dolayýsýyla dünyada otomotiv sektöründen  sonra en fazla istihdam saðlayan alan olarak karþýmýza çýkmaktadýr.

            O halde Yerel Yönetimler  ve onlarýn spor kulüplerinin bu olguda konumu nedir ve ne olmalýdýr ?

Ýnsan yaþamý  coðrafi þartlar yani doða ve toplum içersinde geçer. Bunlar çevresel þartlardýr , birbirinden farklý özellikler taþýr (5 ) . çevre sözcüðü , bizleri etkileyen tüm doðal nesne ve koþullarda , insan yapýsý ve koþullarý kapsayan ,alt ve üst kurumlarýyla , toplumsal örgütlenmeyi içeren bir bütünü ifade etmektedir. (6 )

            Kamuoyunun içinde þekillendiði  sosyal çevre ise kültür ve insan gruplarý olmak üzere iki büyük ortamdan meydana gelir.    

Doðal ve toplumsal çevre içinde yaþayan insan , her iki çevreyle , karþýlýklý ve sürekli  bir alýþveriþ  ve etkileþim içinde bulunur. Bunun sonucu olarak , bireyin davranýþý üzerinde doðal ve toplumsal çevrenin etkisi görülür ( 7 ) .

            Sosyal çevreyi oluþturan þartlarý, fiziksel , toplumsal ve kültürel olarak ayýrabiliriz. Daha açýk bir ifade ile , ailemiz , mahallemizdeki insanlar , iþ yerimiz , kentimiz hatta kullandýðýmýz çok sayýdaki teknolojik alet yaþamamýzda etkileri olan sosyal çevremizdeki unsurlardýr. ( 8 )

Özellikle 6-10 yaþ çocuklarýn geliþime fiziksel aktivite ve spor ile saðlanan katký çok önemlidir. çünkü çocuklarýmýz kendini hayatýn merkezi olarak görme ve algýlama döneminden, , dýþ denetime baðýmlýlýk “Öz disiplin geliþtirme” dönemine geçiþi yaþarlar. Bu dönem insan yaþamýnda “Kritik dönem” yaþam boyu deðiþmeyen “Ýz býrakma dönemi” dir ve geniþ bir sosyal çevreye geçiþ yaþanýr.

Bu dönemde çocuða,

q     sorumluluk alma, iþbirliði yaparak çalýþma,

q     kendini yönetme, zamaný iyi kullanma,

q     kendine güvenme, planlý çalýþma,

q     sabýrlý olma, yaptýðý iþten zevk alma,

q     kendini ifade edebilme

gibi becerileri kazandýrma fýrsatý vardýr. (9)

Gençler açýsýndan da 10-17 yaþ soyut düþünmenin belirginleþtiði, özgürlük, ahlak, erdemlilik gibi temel deðerlerin ve estetik algýnýn geliþtiði  dönemlerdir.  Ýlköðretim çaðýndan baþlayan “beden eðitimi ve spor eðitimi” bu özellikleri kazandýrmada önemli katkýlar saðlayabilir. (9)

Sosyal çevre , ihtiyaçlar dizisinde tatmini etkileyen veya ihtiyaçlarý sýralayan bir faktör olarak rol oynar. çevrenin ihtiyaçlara verdiði önem ölçüsünde ihtiyaçlarýn bir kýsmý deðiþikliðe uðrar (10 ).

Bütün bu gerçeklerden hareketle yaþadýðýmýz ve çalýþtýðýmýz yerleþim birimlerinin yönetiminde yetki ve sorumluluk taþýyan belediyelerin yaratacaklarý kamuoyu hem kent insanýn yaþam kalitesini belirleyecek hem de yönetimlerinin  devam edip etmemesini etkileyecektir. 

Geliþmiþ demokrasilerin vazgeçilmez unsurlarýndan biri de yerinden yönetimdir. Bu noktada yerel yönetimler gün geçtikçe her alanda daha etkin ve daha önemli bir hale gelmektedir.Dünya saðlýk örgütü bünyesindeki “Saðlýklý Þehirler Aðý” nýn V.Faz çalýþmalarýnýn ana temalarý bilindiði gibi;

SAОLIKLI YAÞLANMA

SAОLIKLI ÞEHÝR PLANLAMASI

SAОLIK ETKÝ DEОERLENDÝRMESÝ

FÝZÝKSEL AKTÝVÝTE & AKTÝF YAÞAMdýr.

Bu nedenle  gerek saðlýklý yaþlanma konusu, gerekse fiziksel aktivite ve aktif yaþam konusu yerel yönetimleri doðrudan ilgilendiren bir konudur. Yerel yönetimler gerek geliþme çaðýndaki çocuk ve gençlerin saðlýklý bireyler olma noktasýnda, gerekse yetiþkin ve yaþlýlarýn daha uzun, daha saðlýklý ve kaliteli bir yaþam sürmeleri noktasýnda önemli bir misyonu üstlenmiþlerdir.

10.07.2004 tarihli 5216 sayýlý Büyükþehir Belediye Kanunun Büyükþehir Belediyelerine ait görevler: kýsmýnda 3. bölüm 67 madde “m” bendinde þu ifade yer almaktadýr.

 

Büyükþehirin bütünlüðüne hizmet eden sosyal donatýlar, bölge parklarý, hayvanat bahçeleri, hayvan barýnaklarý, kütüphane, müze, spor, dinlence,eðlence ve benzeri yerleri yapmak, yaptýrmak, iþletmek veya iþlettirmek., gerektiðinde amatör spor kulüplerine malzeme vermek, gerekli desteði saðlamak, amatör takýmlar arasýnda spor müsabakalarý düzenlemek, yurt içi ve yurt dýþý müsabakalarda üstün baþarý gösteren veya derece alan sporculara Belediye Meclis kararýyla ödül vermek.

            Hemen tüm belediyeler bütçe olanaklarý çerçevesinde bu görevlerini yerine getirmektedir. Bunun yanýnda belediyeler sayýlarý giderek artan þekilde spor kulüpleri de kurmaya baþlamýþlardýr. Bu kulüplerin tüzüklerinde yer alan amaç ve faaliyet alanlarý incelendiðinde genel olarak þu maddeler göze çarpmaktadýr.

 

1-         Belediye mensuplarýnýn ve bakmakla yükümlü olduklarý aile efradýnýn spor faaliyetlerini yönlendirmek

2-         Þehir gençliði ve çocuklar için spor yarýþmalarý ve sportif eðitim çalýþmalarý yapmak

3-         Gençlerin sportif geliþimlerini saðlamak , ruhsal ve bedensel olarak saðlam geliþmeleri için katkýda bulunmak

4-         Spor eðitimini ve ahlakýný geliþtirmek

5-         Üyeler arasýndaki sevgi dayanýþmayý arttýrmak

6-         Üyelerine ve gençlere çeþitli spor branþlarýný, kültürel etkinlikleri yapma olanaðýný saðlamak

            Ancak mevcut belediye spor kulüplerinin çalýþmalarý deðerlendirildiðinde genelde performans sporuna ve profesyonel spora dönük çalýþmalarýn daha aðýr bastýðýna tanýk olmaktayýz.

            Bu durumda da belediye personeli ve çocuklarýnýn ya da yerel halkýn çocuk ve gençlerinin spor takýmlarýnda yer bulmasý kolay olmamaktadýr.   Deðiþik branþlarýn liglerinde yer alan bazý belediye spor takým kadrolarý  ise tamamen transferlerle baþka þehirlerden gelen sporculardan oluþmaktadýr ve halk tribünlerde seyirci olarak yer almaktadýr. Üstelik bu düzeydeki takýmlarýn eðitici kadrolarý da transferlerle saðlandýðýndan yerel istihdama katký saðlamadýðý gibi maliyet de yüksek olmaktadýr.

Profesyonel spor elbette önemli bir reklam aracýdýr ve sponsor bulma kolaylýðý vardýr ama sporda þampiyonluk garantiye alýnamadýðýndan baþarýsýzlýk durumunda yerel yönetimler çoðu zaman yerel halkýn öfkesiyle karþýlaþmaktadýr.

Özellikle gerçekçi hedefler dýþýnda halka büyük sözler veren belediye baþkanlarý maçlarda istifa davetlerine

muhatap olabilir.

            Bir belediye baþkaný özellikle her hafta medyada yer bulan bir futbol takýmýnýn da baþkanýysa tüm ülkede hem ismen hem de görsel olarak tanýnmaktadýr ama oy isteyeceði kesim yerel halktýr. Ve bu kesim çocuklarýný kötü alýþkanlýklardan uzaklaþtýracak  , yaþlýsý , genci , engellisiyle herkese kendini gösterebilecekleri sportif aktivite olanaklarý saðlayan yönetimleri destekleme eðilimlerindedir.

            Özellikle göç alan bölgelerde sosyal uyumun saðlanmasý , yeni gelenlerin kendini o bölgeye  ait hissetmesinin bir yolu da kendilerine saðlanan sportif olanaklardan yararlanabilmeleri ve yerleþim birimlerinde yer alan spor tesislerinde iþ bulabilmeleridir.

            Elbette bunu baþarýyla gerçekleþtiren belediyeler de bulunmaktadýr.Yaz spor okullarý uygulamalarýný hayata geçiren belediye spor kulüplerinin sertifika daðýtým günlerindeki kalabalýk ve neþeli törenler bunun bir göstergesidir.

            Yukarýdaki bilgi ve  tartýþmalar ýþýðýnda belediye spor kulüpleri faaliyetleri için öneriler þu þekilde sýralanabilir:

Belediye  Spor Kulüpleri

 

1-Bölgesindeki ilköðretim okullarý

öðrencilerini beden eðitimi öðretmenleriyle

iþbirliði yaparak testlerden geçirmeli

2-Test sonuçlarýna göre çocuk ve gençlerin uygun branþlarda alt yapý çalýþmalarýna katýlmasýný saðlamalý

3-Kendi alt yapý çalýþmalarýndan yetiþecek sporcularla  takým kadrolarýný oluþturmalý

4-Yaz ve kýþ spor okullarý faaliyetleri ile

isteyen her çocuðun tercih ettiði branþla

tanýþmasýna ve kendini denemesine fýrsat

yaratmalý

5-Önemli olanýn centilmence bir mücadele olduðu, kazanmak deðil, katýlmak olduðu spor müsabakalarý organize etmeli

6-Belediye personeli ve yerel halka yaþam boyu spor aktiviteleri için mekan ve uzman eðitimciler saðlamalý

7-Görevli eðitici personelin bilgi

yenilenmesi açýsýndan eðitilmesini

ve bilimsel toplantýlara katýlmasýný

saðlamalý

8-Bölgelerindeki spor kulüplerine, büyük bütçeli takýmlar kurarak rakip olmamalý

 

KAYNAKLAR

 

Gezgin  ,M.F. ,  Amman , T., “Temel Eðitimde Yararlýlýk Açýsýndan Spor Olgusu ” , Eðitim Kurumlarýnda Beden Eðitimi ve Spor  II.Ulusal Sempozyumu Kitabý , Milli Eðitim Basýmevi sf. 233-236 ,1994 , ANKARA

Kýlcýgil ,E,Sosyal çevre –Spor Ýliþkileri , Baðýrgan Yayýmevi ,sf. 9 ,1998 ,  ANKARA

GSGM, Herkes Ýçin Spor Federasyonu El Kitapçýðý ,2005 , ANKARA

Daniels ,A.S., The Study of Sport as An Element of Culture , Sport , Culture  and Society a Reader an the Sociolagy of Sport , ( ed.John W.Lag  , Gerald S.Kenyan  ) , The McMillian Company , p.17 ,1969 , U.S.A

Baþar ,E. , Eðitim Sosyolojisi  Eðitimin Toplumsal Temelleri , Eser Matbaasý sf.16-17 , 1994 , SAMSUN

Onat , E. , Mekansal Düzenin Kuruluþu ve Mimarlýkta Tasarlama Üzerine Kavramsal Bilgiler , A.D.M.M.A. , Geliþtirme Derneði Yayýnlarý No:11, sf. 1,1982 ,ANKARA

Köknel , ö. , Özuðurlu , K. ,Týpta Ruhbilim , Bozak Matbaasý , sf.114-115, 1980 ,ÝSTANBUL

Göka , E. , çocuk ve çevre , TC. Baþbakanlýk Aile Araþtýrma Kurumu Baþkanlýðý Yayýnlarý  No:34 Kýlýçaslan Matbaacýlýk , sf. 9-19 ,1980 , ÝSTANBUL

Kasap, H., Olimpik Eðitim ve Spor Kültürü Seminer konuþmasý, 8.Uluslararasý Spor Bilimleri Kongresi, 2004, ANTALYA

Delican , M. , Verimlilik ve Verimliliði Etkileyen Ekonomik Teknolojik , Sosyo- Kültürel Faktörleri , Ýstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü , Yüksek Lisans Tezi , sf.218 , 1986 , ÝSTANBUL