7-TOPLUMSAL GRUP VE SPOR

(*) Prof.Dr.Füsun Öztürk Kuter'in Toplumsal Boyutlarıyla Spor isimli kitabından derlenmiştir.

Grup sosyolojinin temel kavramlarından biridir. çünkü toplumsal yaşamın temelinde sosyal gruplar yer alır. İnsanlar doğduğu andan itibaren önce aile olmak üzere giderek eğitim, meslek ve diğer alanlardaki değişik sosyal gruplar içinde yer alırlar. Toplum içindeki grupların bileşimi de bir bütün olarak toplumu meydana getirir.

Fichte'ye göre, bir sosyal grup, ortak amaçların izlenmesi hususunda, sosyal normlara, yararlara ve değerlere uygun olarak, karşılıklı rolleri yerine getiren kişilerden oluşmuş, bir yapıya sahip ve benzerlerinden ayrılıp bütünleşebilen bir topluluktur (1, 187). Bir insanın yaşamı sosyal bir grupla başlar ve sosyal grup içinde sona erer. Birey kendi gereksinimlerini karşılamak ve yaşamını devam ettirebilmek için başkalarının yardımına, desteğine ve işbirliğine gereksinim duyar. Bireyler tek başına yaşayamaz ve soyunu devam ettiremez. O halde her birey her zaman ve her yerde bir veya daha fazla sosyal grupla dolaylı ya da dolaysız ilişki halindedir (3, 493). İnsan fizyolojik ve zihinsel açıdan geliştikçe gereksinimleri artar. Buna bağlı olarak daha çok sayı ve çeşitte grubun üyesi olmaya başlar ve kendi sorunlarına çözüm bularak üstünlük sağlayan gruplarıyla giderek özdeşleşir. Bireyin en fazla özdeşleştiği gruplara referans grupları adı verilir.

çocuk ve genç için sosyal kabul çok önemlidir. Bu nedenle, birlikte duyan, birlikte davranan yaklaşık aynı yaştaki kişilerden oluşan arkadaş gruplarına girer. Bu grupların çoğu toplumun kültürü ile bağdaşan, istenen, benimsenen türdeki arkadaşlık gruplarıdır (4, 156). Arkadaşlık grupları genç üzerinde büyük etkisi olan referans gruplarıdır. Bunlar niteliklerine göre üyeleri için olumlu ya da olumsuz etkileyici çevrelerdir (5, 26). Örneğin suça meyilli çocuk çeteleri olumsuz etkileyici niteliği olan gruplardır. Genellikle aile ve okullarında problem yaşayan, yeterli ilgi ve sevgiyi bulamamış çocuk ve gençlerin oluşturdukları gruplardır. Böyle bir grupta kabul gören çocuk grup içinde kalabilmek için diğerlerinin giysilerini, tutum ve davranışlarını, konuşmalarını benimser. Spor grupları ise olumlu etkileyici niteliği olan gruplardır. çocuk ve gençler böyle gruplarda enerjisini uyumlu ve yaratıcı bir biçimde kullanabilir. Amaca yönelik ve belli kurallara göre hareket etmeyi öğrenir.

Grup kısaca karşılıklı ilişkide bulunan insanlar olarak tanımlanır. Sosyolojik açıdan grubun özellikleri şu şekilde sıralanabilir (2, 53). 
1-  Grup olarak adlandırılan sosyal birim, hem üyelerince hem de dışarıdaki gözlemcilerce tanınabilmelidir.
2-  Grupların sosyal yapıları vardır. çünkü gruba katılan her üye, diğer pozisyonlarla ilişkili bir pozisyona sahiptir.
3-  Gruptaki her üye kendi sosyal rolünü oynar. Böylece grup katılımı gerçekleşmiş olur.
4-  Grubun sürekliliği için karşılıklı ilişkiler son derece önemlidir. Bir başka değişle grup üyeleri arasında iletişim ve temas olmalıdır.
5-  Her grup, içinde rollerin oynandığı yolları etkileyen davranış normlarına sahiptir. Davranış normlarının yazılı olması, yönetmeliklere geçmiş olması zorunlu değildir.
6-  Grup üyeleri belirli ortak ilgi ve değerleri paylaşırlar.
7-  Grup eyleminin yöneldiği bazı sosyal hedefler bulunmalıdır. 
8-  Bir grubun göreli de olsa bir sürekliliği olmalıdır. Bir başka deyişle grubun zaman süresi içinde ölçülebilir bir dayanıklılığı olmalıdır. Bu grubu, yığından ayıran önemli bir işarettir.

Sosyal gruplar son derece karmaşık ve çeşitlidir. Grupların sınıflandırılması da buna bağlı olarak çok çeşitlidir. Sosyal işlevlerine veya temel niteliklerine göre değişik sınıflandırmalar yapılabilir. İletişim ve ilişki çeşitlerine bakarak ise gruplar birincil ve ikincil gruplar olmak üzere ikiye ayrılır. Birincil gruplarda ilişkiler yüz yüze, sık ve içtendir. İkincil gruplardaki ilişkiler seyrek ve resmidir. Birincil gruplar genellikle üye sayıları az olduğu için aynı zamanda küçük gruplardır.

Toplumbilim bakımından kollektif-sportif oyunlar bir tür çalışma grubudur. çalışma grubu, üyeleri tarafından bir amaç elde etmek, bir eylemi gerçekleştirmek veya bir karar almak için oluşturulmuş topluluklardır (6, 17). çalışma grubu oyun ve arkadaşlık grupları gibi birincil gruplardan farklı niteliktedir. Birincil gruplarda önde gelen özellik, üyeleri arasında duygusal bağın varlığıdır. Halbuki çalışma grubunda ilişkiler duygusal olmaktan çok bir amacın yerine getirilmesinin aracıdır. Bu yüzden ussal ve eylemseldir. Söz konusu durumda üyeler arasında hiç bir duygusal tepki olmadığı anlamına gelmese de, burada asıl önemli olan birbirleriyle uyumlu iş yapabilmelidir. çalışma gruplarının birincil gruplarla benzeşen yönü ise, onların da üyelerinin bazı davranış ve düşüncelerini biçimlendirmede etkili olmalarıdır. çalışma gruplarının bir özelliği de birincil gruplara oranla çok daha kısa süreli olmalarıdır. Spor grupları uzun süreli olmayabilir ama az çok sürekli bir birincil grup olan arkadaşlık gruplarının kurulmasında etkilidir. Ayrıca spor gruplarında her ne kadar amaç spor yapmaksa da takımlarda arkadaşlık dayanışması önemlidir ve başarı elde etmenin anahtarıdır (4, 157). Spor ister sağlık, ister boş zamanları değerlendirme, isterse performans amacıyla yapılsın bireyin yaşamını zenginleştirmektedir. Bu nedenle çeşitli spor gruplarına katılım her yaşta insana önerilmektedir.

KAYNAKLAR
1-  Dönmezer, S. , Sosyoloji, Savaş Yayınları, ANKARA; 1984
2-  Fichter, J. , çev: çelebi, N. , Soyoloji Nedir, Atilla Kitapevi, ANKARA, 1994
3-  Kızılçelik S. , Erjem, Y. , Açıklamalı Sosyoloji Sözlüğü, Saray Kitabevi, İZMİR, 1996
4-  Newcomb, T. M. , Social Pyschology, Dryden Press, NEW YORK, 1950
5-  Ridgeway, C. L. , The Dynamics of Small Groups, St. Martin's Press, NEW YORK, 1983.