 |
|
 |
|
|
|
|
TOPLUMSAL SINIFLAR VE SPOR
 11-TOPLUMSAL SINIFLAR VE SPOR Sınıf, genellikle, aynı ekonomik güce sahip olan, yaşam tarzları birbirine uygun, kendilerini aynı durumda gören ve belirli bilinç düzeyine erişen, ortak çıkarları olan insanlardan oluşmuş topluluğu denir (4, 501). Her sınıfın kendine özgü bir hayat stili vardır. Hayat stili deyince bundan, doğuştan önce gösterilen ihtimamları, vücut ve yüz süslerini, davranışları, jestleri, konuşma örneklerini, elbise türleri ve vasfını, konut tiplerini, mesleklerini, eğitim derecesini aile hayatı örneklerini, dini inançları, okuma alışkanlıkları, yayın programları üzerindeki zevkleri, siyasal bağlantıları ve fikirleri, cinsi ahlak standartlarını ve diğerlerini anlamak gerekir (1, 322). Yaşam şekilleri farklı olan kişilerin davranışları, ilgileri ve istekleri de doğal olarak faklılık göstermektedir. Kişilerin içinde bulunduğu sınıfın özelliklerini kavraması ve buna uygun hareket etmesi sınıf bilincinin olduğunu gösterir. İşte sınıflar arasındaki sosyal mesafeyi belirleyen şey de bu sınıf bilincidir. Mantıksal anlamda sınıf, belirli özelliklere sahip olan kişilerden oluşan bir kategoridir. Başka bir deyişle, bir toplumsal sınıftan söz edebilmek için, gerçek toplumsal grupların bir makro grup oluşturmaları ve bu grubun, birlik ve bütünlüğünü çeşitli yollarla kanıtlaması gerekir. Bu birliğin kanıtlanması, ortak çıkarlara dayalı bir eylemsel birlik veya yalnızca, kollektif eylemlerin öngörülebilmesini mümkün kılacak düzeyde yeterli ve nesnel bir toplumsal konum benzerliği olabilir (11, 259). Kuşkusuz her makro grup bir sınıf olarak ele alınamaz. Günümüzde yaşanan sanayileşme şehirleşme sürecine bağlı olarak, sınıflar arasındaki farkların giderek azaldığı kabul edilmektedir. Ancak bu gelişmiş uygar ülkelerde yaşam standardının yükselmesi ve siyasal iktidarlarca uygulanan politikalara bağlıdır. Ülkemizde ise plansız olarak yaşanan sanayileşme ve çarpık kentleşme sınıflar arasındaki farklığı azaltmak bir yana katlanılmaz hale getirmektedir. İlk çözümlemede, bireysel bir olgu olarak beliren spor giderek toplumsal bir nitelik kazanmıştır. Yadsınamayacak, hafife alınamayacak bir gerçek olarak karşımıza dikilmiştir. Sosyal ve politik olaylardan soyutlanamayacak şekilde bir içiçelik göstermektedir. Günümüzde ilgi alanı geniş kitlelere ulaşan spor, giderek çoğunluğun edilgen olduğu bir kitle uğraşı olmuştur (2, 7). Bireylerin nasıl ve hangi derecede sporla ilgilendikleri onların sosyal karakteristik yapılarıyla yakından ilişkilidir. Alt sınıfa ait kişiler spor olaylarına aktif katılanların az bir bölümünü oluşturmaktadır. Araştırmacılar, ideolojik, politik yapı, sanayileşme derecesi ve kültürel farklılıklar gösteren değişik toplumlarda spordaki sınıf etkisini incelemişlerdir (5, 181). Sporu kimlerin kontrol ettiğiyle ilgili detay çalışmayı yapan Gruneau, profesyonel takım sporlarının sahiplerinin çoğunun büyük şirketlerin yöneticileri olduklarını tespit etmiştir. Karşılıklı görüşmelerden ve kütüphane kaynaklarından yaptığı analizlerden Kanada Futbol ligi ve Ulusal Hokey Ligindeki takımların yöneticilerinin finans, ticaret, nakliyat ve ekonomi sektörünün iletişim bölümlerinde benzer konumlarda kişilerin olduklarını görmüştür. Benzer şekilde ulusal ve uluslararası olimpiyat komitesi üyeleri de yüksek sosyal tabakayı karakterize ederler (3, 23). Belçikada yetişkinler arasında spor uğraşının ülkenin sınıf yapısıyla doğrudan ilgisi vardır. Özellikle kayak, golf, tenis ve eskrim branşları ile ilgili olanlar yüksek sosyal tabakadan oluşmaktadır. Buna karşıt olarak cimnastik, atletizm, judo, boks, futbol ve hentbol düşük sosyal tabakada daha popülerdir (9, 438). İkinci dünya savasından önce Japonya'daki bütün ulusal ve uluslararası şampiyon sporcuların kolej mezunları olduğu ortaya çıkmıştır (10, 12). Nowak Polonyalı elit boksörlerin %70'nin üzerinde köylü ve aydınlar sınıfından değil de çalışan sınıf çevresinden oluştuğunu tespit etmiştir (7, 142). Pavia 1972 yılında Avusturya Olimpiyat takımından 174 erkek ve bayanın sosyal sınıf geçmişlerini analiz etmiştir. Bu sporcuların %60'nın üç üst sosyal sınıfa ait olduğunu görmüştür (8, 17). Mc Kay ve Pearson 1982 Genel Sağlık Oyunlarına katılan 219 Avusturyalı sporcunun sınıfsal geçmişlerini araştırdığında, sporcuların çoğunun yüksek sosyo-ekonomik sınıftan ve çoğunluğun erkek olduğunu tespit etmiştir (6, 302). İngiltere ve Yeni Zelandada elit sporcularla yapılan çalışmalarda profesyonel ve yüksek konumdaki ailelerin çocuklarının sportif alanlarda daha fazla temsil edildiği vurgulanmıştır. Ülkelere göre sporlarını karşılaştırırsak, cimnastik Belçika'da alt sınıfta, Batı Almanya'da orta sınıf ve Amerika'da üst-orta sınıfta yaygındır (5, 182). Tüm idealist arzu ve uğraşlara rağmen ülkelere göre değişiklik göstermesine rağmen spora katılımın sınıfsal koşullarla sınırlı olduğu görülmektedir. Ülkemizde spora katılımın sınıfsal analizleriyle ilgili araştırmalar bulunmamaktadır. Ancak sınıflar arasındaki sosyo-ekonomik durum dolayısıyla yaşam standartlarının arasındaki uçurumun giderek arttığı en yetkili ağızlarca ifade edilirken bunun spora katılıma da yansıyacağı şüphesizdir. Bu koşullarda spor ülkemizde bir lüks olarak gözükmektedir. Spor halen artan bir şekilde tüm sosyal kümelerden katılımcılar çekerken, bazı sporlara belirli katmanlarca hakim olunmuştur. Sınıfsal ölçüt belirli spor faaliyetleri fırsatlarını elde etmeyi ve bu sporları yapmayı kontrol ediyor gibi gözükmektedir. Bir toplumda şayet sosyal eşitsizlik varsa, birçok birey genellikle yukarıya doğru mesleksel bir hareketlilikle yaşantılarını ve hayatta kalma şanslarını iyileştirmek için uğraşırlar (5, 183). Amerika'da zencilerin basketbol ve atletizmdeki başarıları bu çabanın en iyi örneğidir. Ülkemizde de futbol bu şansı yaratmaktadır. Spor yapmanın yukarıya doğru sınıf atlamayı kolaylaştırdığı konusunda en az dört hipotez vardır. ilk olarak liseli atletler, seçilmeye hak kazanmak için en azından asgari bir akademik düzey tutturmalıdırlar. Böylece bir spor bursu kazanarak üniversite okuma şansını artırabilirler. İkinci şekil bazı sporlarda (tenis, kayak vb) doğrudan bir profesyonel eğitim programına katılmakla olabilir. Bu aşamayı başarıyla geçenler çok az bir formal eğitime sahip olup, çok büyük paralar kazanabilmektedir. Üçüncü şekil ise sporda veya spor dışındaki etkili isimlerle ilişki kurabilme olasılığıdır. Yukarı doğru sınıf atlama mekanizmalarından sonuncusu da muhtemel orta sınıf tavırlarını, davranışlarını ve sosyal becerilerini öğrenmeleridir ( 5, 184). Ancak sayıca çok az bir sporcu profesyonel veya olimpik düzeyde spor kariyerine ulaşabildiği için sınıf değiştirmek amacıyla yoğun spor uğraşı içine girenlerin pek çoğu hayal kırıklığına uğrar. çok az sayıda eski sporcu, yönetici, antrenör, teknik direktör veya menajer olarak spor dünyasında yer alır. Pek çoğu ise sporun dışında yaşamlarını devam ettirecek iş olanakları ararlar. Bunlar eğer spor yaptıkları süre içinde bir yandan yeterli eğitim almamışlar ya da iş deneyimi kazanmamışlarsa düşük bir gelirle istemedikleri bir yaşam tarzını kabullenmek zorunda kalırlar. Sonuç olarak sosyal eşitsizlik sınıfların spora katılım şekli ve düzeyini belirlemektedir. KAYNAKLAR 
|
|||||||||||||||
|
||||||||||||||||
Temel Bilgiler
