YEREL YÖNETÝMLERÝN HALKIN REKREASYON VE PARK  ÝHTÝYAÇ VE HÝZMETLERÝNÝ KARÞILAMADAKÝ ROLÜ

Tony A. Mobley

 Eskiþehir, Türkiye

27 Nisan, 2006

Bu sempozyumda bir grup deðerli devlet ve yerel yönetim liderlerine yönelik bir konuþma yapmanýn benim için büyük bir zevk olduðunu bilmenizi isterim. Ben ve eþim dünyada bir çok ülkeyi ziyaret etmiþ olmamýza raðmen bu bizim Türkiyeye ilk geliþimiz. Türkiyenin çok güzel bir ülke olduðunu ve dünya coðrafyasýnda  her zaman çok önemli bir rol oynadýðýný biliyoruz.

GÝRÝÞ

Devletlerin en önemli ulusal, bölgesel ve yerel sorumluluklarý arasýnda, tüm vatandaþlarýnýn genel refah ve saðlýðýný güvence altýna almak önemli bir yer tutar. Sizler, hergün, sorumlu olduðunuz coðrafik hudutlar içersinde yaþayan bireylerin sayýsýz ihtiyaç ve taleplerine cevap vermek durumundasýnýz. Rekreasyon, park ve serbest zaman hizmetlerinin misyon ve hedefleri, toplumdaki tüm bireylerin yalnýz çalýþma yaþamlarýnda deðil, ayný zamanda serbest zamanlarýnda ki aktiviteler sürecinde de yaþam kalitelerini geliþtirmek olmalýdýr. Bu anlayýþ, hem devletin hem de yerel yönetimlerin, bireylerin refah seviyelerini geliþtirme sorumluluðunu taþýmaktadýr.

Spor, insanlýk tarihinin baþýndan beri, toplumlarýn geliþmesinde önemli bir rol oynamýþtýr. Sportif etkinlikler, dünya genelinde, çok sayýda insanýn katýldýðý ve çok ilgi gösterilen bir uðraþ olmaya devam edecektir. Olimpiyat oyunlarý bunun en belirgin örneðidir.

Ancak, her birey yarýþma sporuna ilgi duymayabilir, ya da sportif aktivitelere katýlma yeteneðine sahip olmayabilir. Genç insanlar, farklý performans seviyelerinde spor yapýyor  olsalar bile, spor üst düzeyde performans sergilemek isteyen gençleri daha fazla cezbetmektedir. Sporun hem katýlýmcý hem de seyirci açýsýndan toplumda oynadýðý önemli rol,  devletlerin bu aktiviteleri desteklemesine neden olmaktadýr.

Bu konuþma daha çok, saðlýklý ve engelli olan her yaþta ve beceri seviyesinde serbest zaman aktivitelerine  katýlan bireyleri kapsamaktadýr. Serbest zaman ya da özgür zaman, bireyin çalýþmak ve yaþamýný idame etmek  için katýldýðý uðraþlar dýþýnda kalan zaman sürecini kapsamaktadýr.

Rekreasyon, bu serbest zaman sürecinde, bireyin tüm yaptýklarýný içermekte, dolayýsýyla spordan daha geniþ bir konsepti içine almaktadýr. Rekreasyon programlarý, yalnýz yetenekli sporcularý deðil, spor yapan herkesi kapsamaktadýr. Her birey spor ile ilgilenmediðine göre, yerel yönetimler halkýn bütünün ilgisini çeken, spor dýþýndaki rekreasyon aktivitelerine de önem vermelidirler. çok sayýda insan müzik, drama, el sanatlarý, fiziksel uygunluk, suda egzersiz, doða, açýk hava ve diðer kültürel ve sosyal etkinliklere katýlmak arzusu içindedirler.

_______

Tony A. Mobley ABD Ulusal Rekreasyon Vakfý Genel Baþkaný ve Indiana Üniversitesi Saðlýk, Beden Eðitimi ve Rekreasyon Fakültesi Onursal Dekanýdýr.

Bundan da anlayacaðýnýz gibi, çok geniþ bir kapsamý içeren aktiviteler bütününden bahsediyoruz. Bu aktiviteler, bireyin çalýþma, uyku ve günlük hayatýný sürdürebilmek için harcadýðý zamanýn dýþýnda kalan süreç içindeki her þeyi kapsamaktadýr.

Dikkat ederseniz, konuþmamýn ilk kýsmýnda rekreasyon, parklar ve serbest zaman hizmetleri terimini kullanmýþtým. Özellikle parklar, rekreasyonun uygulandýðý önemli mekanlardýr. Bu aktiviteler yelpazesi, çok aktif spor etkinliklerini kapsadýðý kadar yürüyüþ, piknik, kamp ve doðal çevre ile iliþkin pasif aktiviteleri de kapsayabilir. Rekreasyon, bu saydýðýmýz etkinlikler dýþýndaki bir çok alanda da gerçekleþebilir. Halk eðitim merkezleri, kütüphaneler, müzeler, tiyatrolar, plajlar, su sporlarý merkezleri, diðer alanlar ve doðal olarak evler, rekreasyon mekanlarý olarak deðerlendirilebilir.

Yerel yönetimler ile devlete ait diðer kuruluþlarýn, bireylerin, sahip olduklarý serbest zamanlarda, program ve hizmetler sunmalarý her zaman mümkün deðildir. Bu nedenle, bireylerin hayatlarýný kazanmalarý için verilen eðitim dýþýnda, yaþam deneyimlerinden zevk almalarýný saðlamak açýsýndan, okullarýmýzýn müfredat programlarýna “serbest zaman eðitimini” ilave etmek önemlidir. Böylelikle rekreasyon, parklar ve serbest zaman hizmetlerinin temel amacý ve hedeflerini tekrar yorumlamak ve hatýrlamak, bireyin günlük yaþam kalitesini zevkli, yaratýcý ve anlamlý tecrübeler ile geçirmesi açýsýndan önemlidir. Bu deneyimler bireyin iþ yaþamý ve temel ihtiyaçlarý dýþýnda kalan deneyimlerdir.

Yerel yönetimler ve devlete ait diðer kuruluþlar, geniþ halk kesimlerinin ilgisini çeken rekreasyonel aktiviteleri desteklemeli ve halka sunmalýdýrlar. ABDde devlet ve eyaletler, kendilerine ait geniþ alan, arsa ve arazileri kapsayan görüntüsü, güzelliði ve tarihsel deðerleri yüksek, doðal çevre ile bütünleþen açýk mekanlarý halkýn hizmetine açma yoluna gitmiþlerdir. Yerel yönetimler ise, hizmet ve programlarýný halkýn yaþadýklarý yerlere götürmüþlerdir. Bu hizmet ve programlar, bu sunumun baþýnda bahsedilen “Herkes Ýçin Spor” aktiviteleri ile  diðer tüm aktivitelerdir.

Evrensel anlamda ülkeler arasýnda önemli sosyal ve kültürel farklýlýklar mevcuttur. Devlet yönetimlerinin, vatandaþlarýnýn tüm ihtiyaçlarýný karþýlamak için gerekli olan yönetim yapýlanmasýný benimsemesi kaçýnýlmazdýr. Sportif etkinlikler tüm dünyada birbirine benzemektedir, ancak daha önce bu sunumda belirtilen ve ileride vurgulanacak olan diðer bir çok aktivite, farklý toplumlarýn kültürlerine göre farklýlýklar göstermektedir.

ORGANÝZASYON YAPISI

Devletler vatandaþlarýna çeþitli hizmetleri götürmek amacýyla farklý þekillerde yapýlanmaya gitmektedirler. Yerel yönetimler ise rekreasyon, parklar ve serbest zaman hizmetlerini örgütlemek amacýyla, halka götürülen ulaþým, emniyet, yangýndan korunma, saðlýk, eðitim, spor ve diðer kamu hizmetlerini karþýlamak amacýyla kurulan birimlere benzer bir birim kurabilirler. Bu ünite halkýn rekreasyon ve park hizmetlerine odaklanacak bir þekilde örgütlenebilir. Bu noktada þunu tekrar belirtmek gerekir. Devlete ait rekreasyon kapsamýnda açýk parklar, yüzme havuzlarý, plajlar ve  diðer halka açýk tüm mekanlar ve tesisler bu yeni birimin yönetim kapsamý içine alýnabilir. Böylelikle bu programlarýn daha etkin olarak sunulmasý ve koordinasyonu mümkün olabilmektedir.

ABDde, ilk zamanlar, park birimleriyle rekreasyon birimleri ayrý ayrý yapýlanmýþlardý. Bu verimsiz kullaným tarzý, yüksek maliyetler ve benzeri bir çok sorunu da beraberinde getirdi. Bugün bu programlarý yürüten kurum ve kuruluþlar bu hizmetleri birleþtirdiler. Bu bütünleþme iyi sonuçlar verdi. Þunu da unutmamak gerekir ki, toplumda, devlet dýþýnda, rekreasyon hizmetleri veren baþka kurum ve kuruluþlar da vardýr. Örneðin gençliðe hizmet veren organizasyonlar, iþ yerleri, ticari kuruluþlar ve özel üyeli kuruluþlar kendi mensuplarýna rekreasyon hizmetleri vermektedirler. Bizim sunumumuz, bu gün aðýrlýklý olarak, yerel yönetimlere odaklanmýþtýr.

Hiç kuþkusuz siz þimdi yerel yönetime ait yeni kurulan böyle bir birimin hizmet ve operasyonlarýný nasýl finanse edeceðini merak ediyorsunuzdur. Finansman, devlete ait diðer kuruluþlarýn finanse edildiði gibi olacaktýr. Daha net söylemek gerekirse, ilave devlet yardýmý gereklidir.Ayrýca yerel yönetimler gelir kaynaklarýný arttýrýcý yöntemler ve yeni vergiler düþünebilirler.

Kamu yararýna olan hizmetler ABDde uzun yýllar hep sorun olmuþtur. Bu programlarý desteklemek için gerekli gelir kaynaklarý öncelikli olarak bu hizmetler için ödenen ücretler ve giriþ aidatlarýdýr. Bugün ABDde rekreasyon ve parklar bütçeleri bu hizmet ücretleri ve aidatlardan karþýlanmaktadýr. Halka yönelik bir çok programýn tesislere giriþ ve aktivite katýlým ücreti yoktur. Ancak yoðun organizasyon gerektiren, farklý ekipman ve özel tesislere ihtiyaç duyulan program ve hizmetlere ücret alýnmaktadýr. Spor ligleri, turnuvalar, beceri kurslarý, yüzme havuzlarýna giriþ, golf sahalarýný kullaným ücretli programlara örnek olarak gösterilebilir. Bu aktiviteler genellikle özel bir mekan ve ortamda organize edilen, kapsamlý bir organizasyon gerektiren, ayrýntýlý iþletmecilik ve yöneticilik becerilerine ihtiyaç duyulan programlardýr. Ücretsiz ve ücretli aktiviteler arasýnda hep bir hassas denge mevcuttur. çoðu kez mali durumu iyi olmayan çok sayýda bireyin, rekreasyonel deneyimlere öncelikle sahip olmasý gerekmektedir. Bu anlamda yüksek hizmet ücretlerinden kaçýnmak tercih edilmelidir.  

MESLEKÝ EОÝTÝMLÝ PERSONEL

Rekreasyon, çok geniþ bir alaný kapsadýðýndan ve bir çok aktiviteyi içerdiðinden, bütün bu  hizmet ve programlara cevap verecek tam zamanlý çalýþan personel bulundurmak imkansýzdýr. Yerel yönetimler, tam zamanlý veya kýsmi zamanlý personeli, okullarda öðretmen ve antrenör tayin eder gibi istihdam etmektedirler. Ancak, rekreasyon ve park birimlerinin operasyonel baþarýsý, toplumun istek, ilgi ve beklentilerini bilen, rekreasyonla ilgili felsefe, konsept ve amaçlara hakim yetiþmiþ personele sahip olmaktan geçmektedir. Bu yöneticiler, çeþitli ve farklý programlarý planlayabilen, organize eden ve yürürlüðe koyan kiþiler olmalýdýr. Farklý tesisleri yönetebilecek birikime sahip, çeþitli program ve hizmetleri organize edebilecek beceri ve özelliklere sahip liderler olmalýdýrlar.

Üniversite ders müfredat ve programlarý bu hizmetleri verebilecek kiþileri yetiþtirecek þekilde planlanmalýdýr. Bugün zamanýmýz ve zeminimiz bu müfredatlarýn ayrýntýlarýna inmemize müsait deðildir. Ancak, bu ziyaretimde üniversite yetkilileri ile bir araya gelip bu ayrýntýlarý görüþeceðiz. ABDde yukarýda adý geçen profesyonel kiþileri yetiþtiren yüzden fazla üniversite mevcuttur. çoðu kez yerel yönetimler, rekreasyon ve park yönetimi felsefesine ve konseptlerine hakim olmayan veya bu alanda çok az bilgiye sahip olan kiþileri politik atamalarla göreve getirmektedirler. Bu yöneticiler, neredeyse her zaman, birimlerine uygun elemanlar bulma konusunda, yetersiz kalmaktadýrlar. Programlarý baþlatýrken, bir yandan mesleki formasyonlarýný tamamlamýþ liderler bulmak, diðer yandan da programlarý yürürlülüðe koymak kolay deðildir.

TOPLUMSAL KURUM VE KÝÞÝLER ARASI KOORDÝNASYON

Rekreasyon alanýnda geniþ halk kesimlerine hizmet götüren çok sayýda kurum ve  kuruluþ mevcuttur. Yerel yönetimlerin önemli bir özelliði de bu kuruluþlar arasýnda iliþkileri mümkün olduðunca koordine etmektir. çoðu kez, organizasyonlar ayný hedef kitleye yönelik hizmetler sunarken, diðer taraftan hizmetlerin toplumun geniþ bir kesimine götürülememesi söz konusudur. Yerel yönetimler bu boþluklarý gidermek amacýyla, dayanýþma ve iþbölümü içinde bu hizmetlere yönelik verimi arttýrabilirler.

Diðer önemli bir husus, ihtiyaç duyulan programlarýn planlanmasýnda vatandaþlarýn azami ölçüde katkýlarýný ve geribildirimlerini almaktýr. Yerel anlamda danýþmanlýk yapan kurum ve kuruluþlar ile gönüllü organizasyonlar, devlet yetkililerinin tam anlamýyla farkýnda olmadýklarý vatandaþ guruplarýnýn deðiþik ihtiyaçlarýný gündeme getirebilirler. Bu guruplar, ayný zamanda politik ve maddi anlamda kaynaklar bulma görevini de üstlenebilirler. Bu guruplar,eðer her yaþ ve yetenek seviyesinde serbest zaman aktivitelerine ihtiyaç duyan vatandaþlara hizmet götürülmesi konusunda heyecan duyarlarsa, bu programlara  maddi ve siyasi anlamda önemli faydalar saðlayabilirler. Ayrýca bu kuruluþlar ve yerel anlamdaki önemli kiþiler, rekreasyon programlarýnýn baþarýya ulaþmasýnda katkýda bulunabilirler. Böylelikle, herkes için yararlý olabilecek bu aktivitelerin geliþmesi ve sürdürülebilirliliði gerçekleþmiþ olacaktýr.

SONUç

Yerel yönetimler ve her seviyedeki diðer devlet birimlerinin, tüm vatandaþlarýn saðlýk, huzur, güven, eðitim ve yaþam kalitelerinin geliþiminde önemli sorumluluklara sahip olduklarýný vurgulamak gerekir. Bireyler; iþ, okul ve yaþamlarýný devam ettirmek için gerekli olan zamanýn dýþýnda, önemli süreleri içeren planlanmamýþ zamana sahiptirler. Tam anlamýyla dengeli ve verimli bir yaþam tarzý; zevkli, yaratýcý ve anlamlý rekreasyon ve serbest zaman deneyimlerini içermelidir. Diðer taraftan, geniþ sayýlabilecek bir kesim - yaþ ve fiziksel yetersizlikler nedeniyle - bu aktivitelerle ilgilenememekte veya bu aktivitelere katýlamamaktadýr. Dolayýsýyla, çaðdaþ bir toplumda devleti yönetenler ve hepimiz, tüm bireylerin yaþam kalitelerini geliþtirmek için gayret içinde olmalýyýz. Rekreasyon, parklar ve serbest zaman hizmetleri - bu doðrultuda düþünürsek- büyük önem arz etmektedir.

Kaynak: 27-28 Nisan 2006 Eskiþehir Saðlýklý Kentler Birliði Toplantýsý.